معاویه-نماز-شیطان

بررسی روایات:

معاویه.نماز.شیطان.

امروز می خواهیم به بررسی روایتی یا بهتر بگویم افسانه ای  بپردازیم که در کتاب سفینة البحار ج2 ص401 ، کتاب نصیحت های شیطان،انتشارات محمد امین،چاپ هشتم/زمستان 1389و نیز مثنوی معنوی آورده شده است.

روایت:

((گویند معاویه در کاخ خود خوابیده بود،ناگهان مردی او را بیدار کرد.وقتی معاویه او را دید(آن مرد) به پشت پرده پنهان شد.

معاویه فریاد زد:تو کیستی که اینگونه گستاخی کرده و بی اجازه من وارد کاخ شده ای؟

شیطان که همان مرد باشد گفت:ای معاویه نا آشنا با تو نیستم؛یکی از دوستان صمیمی و قدیمی توام.

-تو کیستی و نامت چیست؟و در اینجا چه کار می کنی؟

-به گفته ی شما بنی آدم،من ابلیس هستم.

-چرا مرا بیدار کردی؟

-هنگام نماز است،تو را بیدار کردم که سر وقت به مسجد برای نماز بروی!

-تو شیطان هستی و شیطان خیر بندگان را نمی خواهد.آیا ادّعای دزد بر اینکه برای پاسبانی خانه آمده ام درست است؟!

شیطان گفت:تو را از خواب بیدار کردم که مبادا بخوابی و نمازت قضا شود و با دل شکسته،آه سوزان بکشیدکه نمازم قضا شد و به مسجد نرفتم.

ارزش این آه،از صدها نماز بالاتر است.خواستم چنین آه و ناله ای نصیب تو نشود که مشمول رحمت خدا نشوی؛معاویه او را تصدیق کرد)).

تحلیل ها و بررسی های من در خصوص این روایت:

این روایت که در کتاب سفینة البحار آمده است،از دو جهت شکّ بر انگیز است:

1.در ابتدا شیطان  خود را دوست و رفیق صمیمی معاویه(لعنة الله علیه)معرفی می کند.

2.در ادامه معاویه  به ابلیس می گوید:تو شیطان هستی و شیطان خیر بندگان را نمی خواهدو...

شیطان هم می گوید:تو را از خواب بیدار کردم که مبادا نمازت قضا شود و با دل شکسته آه سوزان بکشی...ارزش این آه، از صدها نماز بالاتر است و...

در کتب تاریخی آمده است که:معاویه فردی به شدّت ریاکار و نیز شرابخوار و زنا کار بوده است امّا در خفا.در کتاب با کاروان حسینی از مدینه تا مدینه جلد 1 ص283 آمده است:یزید فرزند معاویه در ارتکاب گناهان،ولخرجی و شهوترانی بی پروا بود و به آداب جامعه هیچ توجهی نداشت و برای آنها هیچ ارزشی قائل نبود.معاویه هم او را از این کارها باز نمی داشت و تنها از وی می خواست که آنها را پنهانی انجام دهد تا رسوا نشود و دشمنان از او بد نگویند و دوستان دلگیر نشوند.روزی خطاب به او چنین گفت:فرزندم نباید خواسته ها و آرزوهایت را از راهی برآورده سازی که شخصیّت و قدر و منزلت تو را از بین ببرد و دشمنان از تو بد گویند و دوستان دلگیر شوند.آنگاه گفت:من ابیاتی را برایت می سرایم و تو آن ها را فراگیر و به ذهن بسپار؛پس این اشعار را که ترجمه ی آنها در اینجا آورده می شود،خواند:

((روز را در پی برآوردن آرمان های بلند خویش باش و بر دوری یار نزدیک شکیبا باش هنگامی که تاریکی شب فرا رسید و خواب چشم رقیب را ربود.شبانگاه هرچه خواهی کن که شب،روز هشیاران است.چه بسا فاسقی که پارسایش می پنداری؛و او شب دست به کاری شگفت می زند.شب بر او پرده افکنده است و او در عیش و ناز و نعمت به سر می برد.کامرانی نادان آشکار است؛دشمنان بدگمان همه از او بد می گویند)).

گویی معاویه از تجربه های کارهای پنهانی خود برای یزید سخن می گوید و این ابیات آیینه ی خود معاویه هستند.(1)

در روایت دیگری که در همان کتاب جلد 1 ص63 آمده است، آورده شده:

روزی مغیرة بن شعبه با معاویه خلوت کرد و گفت:یا امیرالمؤمنین تو به آرزوی خود رسیدی،کاش عدل را آشکار کنی و نیکی را گسترش دهی،تو امروز سروری یافته ای و چنانچه به برادران خود از بنی هاشم بنگری و با آنان صله رحم کنی،به خدا سوگند چیزی که امروز تو را بترساند نزدشان نخواهی یافت.

معاویه برآشفت و پرده از کفر و جاهلیّت خویش برداشت و گفت:هیهات هیهات،برادر تَیمی(ابوبکر)حکومت یافت،پس به عدالت رفتار کرد و کرد آنچه کرد.به خدا سوگند پس از مرگش یاد و نام او هم نیست شد،جز اینکه می گویند کسی به نام ابوبکر هم بود.پس از او آن برادر عدوی(عمر)حکومت را بدست گرفت و ده سال خلافت کرد.به خدا سوگند که پس از مرگ او یاد و نام او هم نیست،جز اینکه کسی بگوید عُمری هم بود.سپس برادرمان عثمان حکومت یافت و زمام ین امور را بدست گرفت که هیچ کس نسب او را نداشت و او نیز کرد آنچه کرد.به خدا سوگند همین که از دنیا رفت،نام و یاد و رفتار او نیز از میان رفت.ولی هنوز هم نام برادر هاشمی(محمد(ص))همه روز پنج بار با صدای رسا نام برده می شود که اشهد انَّ محمّداً رسول الله.ای مادر مرده،از این پس به خدا سوگند جز این که این نام را به خاک بسپاریم،کاری نداریم و...(2)

حالا به نظر شما چنین شخصی که فقط نماز را برای جذب مردم به خود که به حکومت برسد می خواند و اصلاً پیامبر اسلام را قبول ندارد و برای از بین بردن نام و یاد ایشان که همانا از بین بردن اسلام است می کوشد و نیز هزاران هزار مورد در اسلام بدعت نهاده است و با علی(ع)که جانشین پیامبر بوده،جنگیده است و امام حسن(ع) را کشته است،اگر نمازش قضا شود،آه سوزان می کشد؟چنین کاری از کسی که روزش را با عداوت پیامبر و خاندانش گذرانده و شب را به فحشاء مشغول بوده است بعید است.در ادامه باید بگویم که من در تاریخ7/12/1392با یکی از اساتید دانشگاه تهران و اسلام پژوهان مطرح کشوری تماس گرفتم و این روایت را با ایشان در میان گذاشتم.ایشان فرمودند:روایت هایی هستند که نیمه ی اوّلشان صحیح و نیمه ی دومشان ساختگی است و یا برعکس.ممکن است این روایت هم آنگونه با شد.

پس نتیجه می گیریم این روایت یا تمامش غلط است یا ابتدایش صحیح و بخش دوم آن ساختگی است که نظریه ی اول از منظر ما صحیح است.

 مطلب دیگری را که باید در اینجا مطرح کنم این است که این افسانه به شکل های مختلفی گفته شده است،در سفینة البحار یک شکل،در مثنوی معنوی دفتر دوم به شکلی دیگر،که عبارت است از: وقتی شیطان در قصر معاویه می آید به او می گوید برو پشت سر پیامبر نماز بخوان و ما می دانیم معاویه اصلا در زمان پیامبر(ص) حاکم هیچ یک از بلاد مسلمین نبوده است و در آن زمان شام هنوز جزء بلاد اسلام نیست. پس این هم خود دلیل دیگری بر افسانه بودن این داستان است.